Ногоон чулуун суурьтай Халиун буга (Red deer) сувинерийн хэмжээ:

Урт: 23 см

Өргөн: 16 см

Өндөр: 7,5 см

Бэлгийн хайрцагны хэмжээ:

Урт: 24,5 см

Өргөн: 24 см

Өндөр: 10,5 см

Овог. Бугынхан

Халиун буга (заримдаа марал гэх нь бий) нь Монголчуудын соёлын нэг хэсэг болсон. Жишээлбэл: “Бөртэ-чино, гэргий Гуа маралын хамт Онон мөрний эх Бурхан халдун ууланд нутаглаж Батцагаан хэмээх нэгэн хөвгүүн төрүүлэв” гэсэн бичгийн сурвалж бичигт дурдсан бол хүрэл зэвсгийн үеийн буган хөшөө дээр нисэх гэж байгаа мэт маш уран дүрсэлсэн.

Статус: Олон улсад “анхааралд өртөхөөргүй” буюу элбэг гэж ойлгож болох ч Монгол орны халиун буга энэ бүс нутагтаа “устаж байгаа” гэх ангилалд аль хэдийнээ орсон харамсалтай мэдээ бий.

Таних шинж: Зуны зүсийг ажиглавал улаан туяа бүхий бор хүрэн бөгөөд үс нь зөөлөн байдаг, харин өвлийн зүс голдуу бор саарал зүстэй харагдахаас гадна үс нь урт ширүүн, өтгөн ноолууртай болон хувирдаг. Мэдээж бугын овгийн амьтдын гол шинж нь жилдээ нэг удаа эврээ гээдэг бөгөөд зөвхөн эрэгчин нь “хос” эвэртэй. Эврээ хавар 3-4 сард гээж, намар дуудлагын өмнө шинэ эвэр (манайхан цусан эвэр гэж нэрлэдэг) ургаж гүйцнэ. Эрэгчин нас ахих тусам эврийн салаа нэмэгдэнэ. Нас бие гүйцсэн эрэгчний эврийн салаа 6 хүрдэг ба манайд 8, 9 салаатай бодгаль хааяа тохиолддог.

Tархац, байршил нутаг: Манай оронд янз бүрийн ойтой, ой бүхий газраар, мөн уулын хээр, хээрт ч амьдарна. Ер нь өдрийн идэвхтэй бөгөөд шөнөдөө хэвтэртээ амардаг. Зуны улиралд ялаа шумуулаас зугтааж, бэлчээрийн сайныг дагаж их явна. Голдуу өглөө эрт, оройдоо бэлчээрлэж мөн “усанд ороод”, өдрийн халуунд сүүдэр бүхий газар заримдаа уулын оройгоор “хэвтэж сэрүүцэн” хивнэ. Өвөл, хаврын улиралд нэг их явж бэлчээрлэхээс зайлсхийж нэг газраа тогтвортой идээшилдэг.

Амьдралын онцлог: Тухайлбал 1980-аад оны дундуур Монгол оронд багадаа 130 гаруй мянган толгойд хүрч байсан халиун буга 2010 он гэхэд 6-хан мянган толгой болтлоо буюу 90 орчим хувиар буурсан байна.

Тоо толгой, хомсдох шалтгаан: Ясан болон цусан эвэр, чив, засаа, сав, сүүл, хэл зэргээс болж хууль бусаар хэт агнагдсаар Монголд дахин устах хэмжээнд хүрээд байна.

Хамгаалсан байдал: Одоогоор Монгол орны хэмжээнд уг амьтны тоо толгой, хамгааллын хувьд нарийн судалгаа, мэдээ хомс байна. Хустайн БЦГ-аас жил бүр Эрдэнэт, Говь-Алтай, Төв аймгийн зарим газрууд руу халиун буга шилжүүлэн сэргээн нутагшуулах ажлыг сүүлийн 10 гаруй жил салбарын яамнаас зөвшөөрөл авч мэргэжлийн хүмүүстэй хамтран ажилласаар байна.

Дэлгүүрийн байршил:

• УИД-н 6 давхарт, 8898-1100, 9912-7468
• Хан-Уул Имарт 3-р давхарт, 8805-7965, 9656-0902
• УИД зүүн хойно Гандирс хажууд, Мөнгөн талст Төв дэлгүүр, 9090-0800, 8099-0145

Хүргэлтийн утас: 8898-1100, 8988-1818, 8988-1819

#Танаас_Эхлэх_Түүх

#Go_Mongolia